Kerkliedwiki:Onderwijs

Deze pagina Zingen in het onderwijs is bedoeld voor leerkrachten in het Basisonderwijs.

Zingen werkt aanstekelijk en bevordert het groepsgevoel/positieve interacties. Evert Bisschop Boele, lector aan het Prins Claus Conservatorium nog een gepassioneerde oproep aan leerkrachten om weer te zingen voor en met de klas. Hij vindt: “Zingen is de toegankelijkste vorm van muziek maken is. Iedereen kan het en iedereen doet het.” Volgens hem moet er in de klas weer luidkeels en met plezier gezongen worden. Zingen kan bevolkingsgroepen en generaties samenbinden als er een gezamenlijk repertoire is.

Liedbundels bieden dat repertoire! Maar het enthousiasme van leerlingen staat of valt met de inzet van de leerkracht. Heb vertrouwen in jezelf en straal dat uit. Daarmee lukt het je om de vonk te laten overspringen. Op deze pagina's staan concrete tips om daarmee aan de slag te gaan.

Voorbereiding

Een goede voorbereiding is belangrijk. Zorg dat je het lied goed kunt zingen voordat je het aan de leerlingen aanleert. De voorbereiding bestaat uit 3 stappen:

Leer jezelf het lied aan

• Zoek in de Kerkliedwiki of op YouTube of er een uitvoering van het lied bekend is – zing het lied mee
• Speel het lied met blokfluit of ander instrument
• Vraag een collega om het lied voor te spelen/zingen

Zorg dat je het lied vlot kunt voorzingen

• Oefen totdat je zowel de tekst als de melodie beheerst.
• Neem eventueel het lied op en luister/kijk hoe het klinkt.

Bedenk hoe je het lied wilt aanleren aan de kinderen

Het aanleren kan op verschillende manieren. Welke het beste past hangt af van de ervaring van de leerkracht, van de groep en van het lied.

Een lied aanleren

Het aanleren van een lied kan bijvoorbeeld met deze zeven stappen. Zo kun je al zingend een lied aanleren. Iedere stap kan op verschillende manieren worden uitgewerkt, afhankelijk van het lied.

Zing of speel het lied in zijn geheel voor

In de onderbouw werkt het vaak het best om het lied net zo lang te zingen tot de leerlingen het kennen. Ook bij oudere leerlingen is het goed om het lied zo vaak mogelijk in zijn totaliteit te laten horen.

Stel vragen over het lied

Om te zorgen dat de leerlingen geconcentreerd blijven luisteren, kun je vragen stellen. Door niet meer dan één vraag per keer te stellen, heb je een goede reden om het lied vaak voor te zingen.

• Over de tekst:
  • Waar gaat het lied over?
  • Wat vind je de mooiste zin?
  • Welk woord vind je moeilijk?
• Over de melodie:
  • Hoor je herhaling in de melodie?
  • Waar hoor je de hoogste/laagste noot?
  • Welk deel van de melodie vindt je het mooist?
  • Welk gevoel geeft de melodie jou?
• Over de vorm:
  • Hoeveel stukjes hoor je in het lied?
  • Heeft het lied een refrein? Hoe herken je dat?
• Over de maat/het ritme:
  • Is het ritme in het hele lied hetzelfde?
  • Waar hoor je een rust in het lied?

Geef opdrachten bij het lied

Sommige opdrachten zijn het meest geschikt voor jongere kinderen. Opdrachten zijn bijvoorbeeld:

• Klap in je handen/tik op de tafel als je het woord … hoort.
• Bedenk een beweging bij de tekst.
• Ga staan als je een hoge noot hoort.
• Loop/dans op de melodie.
• Zing de melodie zonder woorden op een bepaalde klank (dada, noenoe).
• Klap het refrein mee.
• Zing de zin die ik klap.
• Klap (een deel van) het lied mee in het juiste ritme.
• Loop op de maat van het lied.

Leer een stukje van het lied aan

Zing een logisch deel van het lied voor en laat de leerlingen het nazingen (echo-zingen). Wat een logisch deel is, is afhankelijk van de vorm van het lied, de tekst of de melodie, bijvoorbeeld:

• het refrein van het lied
• een liedfragment met een melodie die vaker in het lied voorkomt
• een tekst die herhaald wordt
• een zin die doorloopt over twee regels
• een deel van het lied dat gemakkelijk zingbaar is

Bij een lastig fragment kun je het stukje in kleinere stukken opdelen. Probeer daarna wel zo snel mogelijk weer het logische deel te zingen.

Zing in wisselzang met de leerlingen

Zodra de leerlingen een deel van het lied hebben aangeleerd, zing je het lied in wisselzang: jij zingt het lied behalve het deel dat je de leerlingen zojuist geleerd hebt. Dat zingen zij. Door niet mee te zingen met de leerlingen, kun je luisteren of ze de juiste woorden/melodie zingen. Zorg ervoor dat het lied intact blijft: zing steeds het hele lied zonder pauzes. Dit betekent dat je duidelijk aan moet geven wie wanneer zingt.

Breid het deel dat de leerlingen zingen verder uit

Oefen een volgend deel met de leerlingen met behulp van echo-zingen. Pas het daarna in de wisselzang in: zing zelf een deel van het lied, terwijl de leerlingen het deel zingen dat ze al kennen.

De leerlingen zingen het hele lied

Ten slotte zingen de leerlingen het hele lied. Daag de leerlingen uit om ook goed naar elkaar te luisteren. Hoe vinden ze het klinken?

Een canon aanleren

Een canon is een kort lied van enkele regels dat in groepen gezongen kan worden. Iedereen zingt dezelfde melodie, maar elke groep begint op een ander moment. Daardoor klinkt er een meerstemmig lied. In het Liedboek staan ook verschillende liederen die in canon gezongen kunnen worden. Ook met kinderen op school kun je een canon zingen, ongeveer vanaf groep 6. Hoe leer je een canon aan?

Zorg dat de kinderen het lied goed kunnen zingen

Leer het lied eerst eenstemmig aan. Pas als de kinderen het zuiver en in de juiste maat kunnen zingen, kun je beginnen met het aanleren van de canon. Let op dat ze niet ‘zakken’ en controleer de eerste en de laatste toon, bijvoorbeeld met je blokfluit of keyboard.

Bereid het zingen van de canon voor

Er zijn verschillende manieren om het zingen van de canon voor te bereiden:

• De leerlingen zeggen de tekst in canon; let op het juiste ritme en de juiste maat.
• De leerlingen klappen het ritme van het lied in canon.
• De leerlingen zingen het lied; speel de tweede stem op blokfluit of keyboard.
• De leerlingen zingen het lied; zing zelf de tweede stem

Zing de canon

Begin klein bij het zingen van de canon!

• Begin met het zingen met niet meer dan twee partijen.
• Zing alleen de eerste regel van het lied in canon.
• Laat de leerlingen na elkaar eindigen en spreek af hoe vaak elke groep het lied zingt.
• Oefen het inzetten en afsluiten.

Wees heel duidelijk bij het leiden van de canon:

• Deel vooraf de groepen in.
• Vertel vooraf welke groep begint, welke groepen invallen.
• Laat zien hoe je aangeeft wanneer een groep invalt.
• Laat zien hoe je de afsluiting aangeeft.
• Spreek af hoe je de canon gelijktijdig wilt afsluiten; er zijn twee mogelijkheden:
• Geef aan dat je wilt afsluiten en elke groep zingt tot het einde van de regel waar ze mee bezig zijn.

Algemene tips en aandachtspunten

• Het leren van een lied vraagt veel concentratie. Als het nog niet in één keer lukt, kun je beter een volgende keer verder gaan dan te lang doorgaan.
• Laat de leerlingen zo veel mogelijk zelf zingen – zing bij het aanleren alleen mee als het nodig is om de leerlingen te ondersteunen.
• Verbeter de leerlingen als ze een fout zingen in de tekst of de melodie. Als het lied eenmaal is ‘ingesleten’, is dat veel moeilijker te veranderen.
• Begin het lied op de juiste toonhoogte. Check dit tijdens het aanleren, bijvoorbeeld met behulp van een blokfluit of keyboard.
• Besteed aandacht aan uitspraak, zuiverheid, stemgebruik en houding.
• Laat de leerlingen staan bij het zingen en maak hen bewust van het verschil.
• Om de leerlingen te motiveren:
  • Neem het lied op, zodat de leerlingen kunnen horen hoe het klinkt.
  • Speel het lied een keer voor op (blok)fluit, keyboard of ander instrument.
  • Laat de leerlingen het lied zien/horen via de Kerkliedwiki/YouTube.