Kerkliedwiki bundels.png
Kerkliedwiki wijst je de weg naar meer dan 10.000 liederen!

Tips nodig? Zo kun je een lied zoeken. Hier vind je een overzicht van alle liedbundels.
Wil je ons werk steunen? Hier vind je meer over doneren of koop onze unieke Ubi-cari-tas.

Meer weten of vragen over Kerkliedwiki? info@kerkmuzieknetwerk.nl
Kerkliedwiki bundels.png Kerkliedwiki wijst je de weg naar meer dan 10.000 liederen! Tips nodig? Zo kun je een lied zoeken. Hier vind je een overzicht van alle liedbundels.

Op Liturgiewerkplaats.nl bieden we je inspiratie en concrete tips rond kerkmuziek en vieren Abonneer je op de nieuwsbrief.

Wil je ons werk steunen? Hier vind je meer over doneren of koop onze unieke Ubi-cari-tas. Meer weten of vragen over Kerkliedwiki? info@kerkmuzieknetwerk.nl

Stille nacht, heilige nacht

Uit Kerkliedwiki
Ga naar: navigatie, zoeken
Dit lied is te vinden in de volgende veelgebruikte liedbundel(s):
Liedboek 2013 483 Liedboek voor de kerken Gezang 143 Op Toonhoogte 2015 100 Weerklank 133 Zangbundel Joh. de Heer 194
Mogelijk staat het ook in andere liedbundels. Kijk hiervoor in de infobox rechts, onder het kopje 'Liedbundels'.
Stille nacht, heilige nacht
Vorm Strofelied
Herkomst
Titel Stille Nacht, heilige Nacht
Taal Duits
Land Oostenrijk
Periode 1818
Tekst
Dichter Joseph Mohr
Vertaler Johannes Yserinkhuysen
Cor Waringa (Fr)
Metrisch 6-6-9-9-6-6
Muziek
Componist Franz Gruber
Melodie Stille Nacht, heilige Nacht
Solmisatie 5-6-5-3-5-6-5-3
Gebruik
Kerkelijk jaar Kerstnacht
Liedbundels
Liedboek 2013 483
Liedboek voor de kerken Gezang 143
Op Toonhoogte 2015 100
Weerklank 133
Zangbundel Joh. de Heer 194
Colours of Grace 98
Gemeenschap van Christus zingt 175
Gezangboek EBG 114a
Glorieklokken 136
Hoog de Harten 345
Lieteboek 2013 483
Liederen van het Leger des Heils 468
Lieteboek foar de tsjerken 143
Op Toonhoogte 83
Petrus & Paulusbundel 312
Randstadbundel 168
Uit aller mond 36
119 Gezangen 13
Liederen voor de Gemeentezang 180
Liedbundel met Bijbellezingen 271
Liederboek KSH 8

Stille nacht, heilige nacht is een vertaling van het beroemde Duitse kerstlied Stille Nacht, heilige Nacht uit 1818. De tekst is van Joseph Mohr (1792 - 1848) en vertaald door Johannes Yserinkhuysen (1858-1935). De melodie is gecomponeerd door Franz Gruber (1787 – 1863).

Opname beluisteren

  • Uitvoering door Moya Brennan in het Gaelic op haar album An Irish Christmas:
  • Thomaner Chor Leipzig:

Tekst

In het Nederlands taalgebied zijn er meerdere versies van het lied. Daarbij is de katholieke versie de meest getrouwe vertaling van de Duitse originele tekst. De protestantse versie - hertaald door Johannes Yserinkhuysen (1858-1935) - wijkt daar behoorlijk van af.

Versies

In het Nederlands taalgebied zijn er meerdere versies van het lied die gezongen worden. Daarbij is de katholieke versie de meest getrouwe vertaling van de Duitse originele tekst. De protestantse versie - hertaald door Johannes Yserinkhuysen (1858-1935) - is echter geheel anders. Vaak wordt gezegd dat de protestanten de originele tekst (met termen als "hoogheilige paar", "eng'len") "te katholiek" vonden, en daarom een eigen versie schreven.

Oorspronkelijke Duitse tekst Protestantse versie Katholieke versie Vlaamse versie Een andere Nederlandse versie
meestal worden alleen coupletten 1, 2 en 6 gezongen



1 Stille Nacht! Heilige Nacht!
Alles schläft, einsam wacht
Nur das traute hoch heilige Paar.
"Holder Knab' im lockigen Haar,
Schlaf in himmlischer Ruh',
Schlaf in himmlischer Ruh!"
4 Stille Nacht! Heilige Nacht!
Wo sich heut' alle Macht
Väterlicher Liebe ergoß,
Und als Bruder huldvoll umschloß
Jesus, die Völker der Welt,
Jesus, die Völker der Welt.
1 Stille nacht, heilige nacht.
Davids Zoon, lang verwacht,
Die miljoenen eens zaligen zal
wordt geboren in Bethlehems stal.
Hij, der schepselen Heer
Hij, der schepselen Heer.
1 Stille nacht, heilige nacht,
Alles slaapt, sluimert zacht.
Eenzaam waakt het hoogheilige paar,
Lieflijk Kindje met goud in het haar,
Sluimert in hemelse rust
Sluimert in hemelse rust.
1 Stille nacht, heilige nacht,
Slaap gerust, sluimer zacht,
Kindje, niets dat Uw rust nog verstoort;
Stil is alles, slaap rustig, maar voort,
D'eng'len houden de wacht,
Slaap dan rustig, slaap zacht.
1 Stille nacht, heilige nacht
Alles slaapt, eenzaam wacht
Bij het Kindje, 't hoogheilige paar
Rond de kribbe zingt d'engelenschaar
Slaap in hemelse rust
Slaap in hemelse rust
2 Stille Nacht! Heilige Nacht!
Gottes Sohn, o, wie lacht
Lieb' aus deinem göttlichen Mund,
Da uns schlägt die rettende Stund',
Christ, in deiner Geburt,
Christ, in deiner Geburt!
5 Stille Nacht! Heilige Nacht!
Lange schon uns bedacht,
Als der Herr, vom Grimme befreit,
In der Väter urgrauer Zeit
Aller Welt Schonung verhieß.
Aller Welt Schonung verhieß.
2 Hulploos Kind, heilig Kind,
Dat zo trouw zondaars mint.
Ook voor mij hebt G'U rijkdom ontzegd,
wordt G'op stro en in doeken gelegd.
Leer m'U danken daarvoor
Leer m'U danken daarvoor.
2 Stille nacht, heilige nacht
Zoon van God, liefde lacht
Vriend'lijk om Uwe Godd'lijke mond,
Nu ons slaat de reddende stond,
Jezus van Uwe geboort',
Jezus van Uwe geboort'.
2 Stille nacht, heilige nacht
Davids Zoon, lang verwacht
wordt door d'herders begroet in de stal
Op de bergen klinkt vreugdegeschal:
Heil de Redder is daar!
Heil de Redder is daar!
2 Stille nacht, heilige nacht!
Eeuwenlang al verwacht
Godes moeder met zorgen vervuld
Heeft haar Kindje in doekjes gehuld
Groet den Heer van 't heelal
Groet den Heer van 't heelal
3 Stille Nacht! Heilige Nacht!
Die der Welt Heil gebracht;
Aus des Himmels goldenen Höhn,
Uns der Gnade Fülle läßt sehn:
Jesum in Menschengestalt,
Jesum in Menschengestalt.
6 Stille Nacht! Heilige Nacht!
Hirten erst Kund gemacht.
Durch der Engel Hallelujah,
Tönt es laut von fern und nah:
"Christ, der Retter ist da,
Christ, der Retter ist da!"
3 Stille nacht, heilige nacht,
Vreed' en heil wordt gebracht,
aan een wereld, verloren in schuld.
Gods belofte wordt heerlijk vervuld.
Amen! Gode zij eer
Amen! Gode zij eer.
3 Stille nacht, heilige nacht,
Herders zien 't eerst Uw pracht;
Door der eng'len alleluja
Galmt het luide van verre en na:
Jezus de Redder ligt daar,
Jezus de Redder ligt daar.
3 Stille nacht, heilige nacht
't Godd'lijk Kind vreedzaam lacht
Liefde spreekt uit Zijn mondeke teer
Komt, knielt allen bij 't Kindeke neer
Schenk Hem allen uw hart
Schenk Hem allen uw hart
3 Stille nacht, heilige nacht!
't wonder werk is volbracht
D'almacht ligt hier in 't menselijk stof
Hoort hoe d'engelen zingen Zijn lof
Schenkt den Heiland uw hert
Schenkt den Heiland uw hert

Ontstaan

De oorspronkelijke tekst werd in het Duits geschreven door Joseph Mohr (1792 - 1848). De Oostenrijkse componist Franz Gruber (1787 – 1863) schreef de melodie. Stille Nacht werd voor het eerst opgevoerd in de St. Nikolauskerk in Oberndorf (Oostenrijk) op Eerste Kerstdag 1818.

De tekst was door Mohr al in 1816 geschreven, maar op kerstavond 1818 vroeg Mohr aan Gruber om een gitaarbegeleiding te maken bij de tekst. Waarom specifiek om een gitaarbegeleiding werd gevraagd is tot op de dag van vandaag onduidelijk. De meest gebruikte verklaring was dat het orgel van de kerk kapot was, volgens een populaire versie doordat muizen van de balg hadden gegeten. Maar misschien wilde Mohr gewoon een andersklinkend lied.

Volgens een andere anekdote raakte het lied, nadat het in 1818 eenmalig was opgevoerd, weer zoek en werd het pas in 1825 door een orgelreparateur teruggevonden. Dit verhaal berust zeer waarschijnlijk niet op waarheid, omdat zowel Mohr als Gruber in het begin van de jaren 1820 met variaties op Stille Nacht kwamen.

Inhoud

Muziek

Stille Nacht, handschrift (ca. 1860) van Franz Xaver Gruber (1787–1863).

Muziekuitgaven

Zie het artikel Zie Stille Nacht, heilige Nacht (melodie) voor een overzicht van alle (orgel)literatuur en koorbewerkingen van deze melodie.

Liturgisch gebruik

Hymnologische informatie

  • In Colours of Grace is de oorspronkelijk Duitse tekst opgenomen met vertalingen in het Engels, Frans, Kroatisch, Pools, Zweeds en Spaans. De Nederlandse vertaling ontbreekt.

Cor Waringa maakte de Friese vertaling: Stille nacht, hillige nacht

Literatuur

Toelichting:

  • Liedboekcompendium: https://www.liedboekcompendium.nl/lied/483-stille-nacht-heilige-nacht-4_5_1
  • Liederkunde zum Evangelischen Gesangbuch 13-28 (A.Heinz)
  • Geistliches Wunderhorn, blz.408 (H.Kurzke)
  • Willem Mudde: Een onvolwassen Kerstlied : bij de 150ste verjaardag van 'Stille Nacht', tekst van een radiolezing op 26 december 1968 voor de NCRV, verschenen in: In de hof der evangelische kerkmuziek : bloemlezing van artikelen en voordrachten van Willem Mudde, p. 140-144.

Culturele informatie

In 2018 wordt het 200-jarig jubileum van het lied uitbundig gevierd in Salzburg. De toeristenorganisaties spelen in op het thema met speciale tentoonstellingen. Zie deze website Stille Nacht feiert sein 200-Jahr-Jubiläum.

Externe links