Kerkliedwiki bundels.png
Kerkliedwiki wijst je de weg naar meer dan 10.000 liederen!

Tips nodig? Zo kun je een lied zoeken. Hier vind je een overzicht van alle liedbundels.
Wil je ons werk steunen? Hier vind je meer over doneren of koop onze unieke Ubi-cari-tas.

Meer weten of vragen over Kerkliedwiki? info@kerkmuzieknetwerk.nl
Kerkliedwiki bundels.png Kerkliedwiki wijst je de weg naar meer dan 10.000 liederen! Tips nodig? Zo kun je een lied zoeken. Hier vind je een overzicht van alle liedbundels.

Op Liturgiewerkplaats.nl bieden we je inspiratie en concrete tips rond kerkmuziek en vieren Abonneer je op de nieuwsbrief.

Wil je ons werk steunen? Hier vind je meer over doneren of koop onze unieke Ubi-cari-tas. Meer weten of vragen over Kerkliedwiki? info@kerkmuzieknetwerk.nl

Nun komm, der Heiden Heiland

Uit Kerkliedwiki
Ga naar: navigatie, zoeken
Dit lied is niet te vinden in één van de veelgebruikte liedbundels.
Mogelijk staat het wel in andere liedbundels. Kijk hiervoor in de infobox rechts, onder het kopje 'Liedbundels'.
Nun komm, der Heiden Heiland
Nun komm, der Heiden Heiland
Genre Strofelied
Herkomst
Taal Duits
Land Duitsland
Periode 1524
Tekst
Dichter Martin Luther
Metrisch 7-7-7-7
Muziek
Melodie Nun komm, der Heiden Heiland
Herkomst Erfurt 1524
Solmisatie 2-2-1-4-3-2-3-2
Gebruik
Kerkelijk jaar Adventstijd
Levavi
Liedbundels
Evangelisches Gesangbuch 4

1rightarrow blue.svgNun komm, der Heiden Heiland is het artikel over het origineel van het lied in de oorspronkelijke taal. Van dit lied zijn de volgende vertalingen bekend:


Nun komm, der Heiden Heiland is een Adventslied van Martin Luther (1483-1546). Het is een vetaling en bewerking van de adventshymne van Aurelius Ambrosius (340-397), bisschop van Milaan. De Latijnse tekst begint met Veni redemptor gentium. De melodie is afgeleid van de oorspronkelijke Gregoriaanse melodie.


Tekst

Tekst Ambrosius:

1. Veni, Redemptor gentium;
Ostende partum virginis;
Miretur omne saeculum.
Talis decet partus Deo.

2. Non ex virili semine,
Sed mystico spiramine
Verbum Dei factum est caro,
Fructusque ventris floruit.

3. Alvus tumescit virginis.
Claustrum pudoris permanet;
Vexilla virtutum micant,
Versatur in templo Deus.

4. Procedat e thalamo suo,
Pudoris aula regia,
Geminae gigans substantiae
Alacris ut currat viam.

5. Egressus eius a Patre,
Regressus eius ad Patrem ;
Excursus usque ad inferos
Recursus ad sedem Dei.

6. Aequalis aeterno Patri,
Carnis tropaeo accingere,
Infirma nostri corporis
Virtute firmans perpeti.

7. Praesepe iam fulget tuum,
Lumenque nox spirat novum,
Quod nulla nox interpolet
Fideque iugi luceat.

8. Gloria tibi, Domine,
Qui natus es de virgine,
Cum Patre et sancto Spiritu,
In sempiterna saecula.

Werkvertaling:

1. Kom, Redder van de volkeren,
maak de geboorte van de Maagd openbaar.
Laat de hele wereld zich verwonderen:
Zo'n geboorte is God waardig.

2. Niet van mannelijk zaad,
maar door een mysterieuze adem
werd het Woord van God vlees,
en kwam de vrucht van de schoot tot bloei.

3. Het lichaam van de maagd zwelt op,
de poort van kuisheid blijft gesloten,
de vlaggen van de deugd schitteren,
God verblijft in zijn tempel.

4. Hij komt uit zijn slaapkamer,
uit de koninklijke hal van kuisheid,
de held van de dubbele natuur,
ongeduldig haast hij zich op zijn weg.

5. Zijn vertrek leidt van de vader,
zijn weg naar huis leidt naar de vader,
zijn weg daarheen leidt naar de onderwereld,
zijn weg terug naar de troon van God.

6. Gelijk in wezen aan de eeuwige Vader,
bewapen jezelf met het teken van overwinning op het vlees,
de zwakheid van ons lichaam
versterkend met voortdurende kracht.

7. Je wieg straalt al,
en de nacht ademt een nieuw licht uit,
dat geen nacht zal verduisteren
en dat voortdurend schijnt in geloof.

Luther 1524:

1. Nun komm der Heiden Heiland,
der Jungfrauen Kind erkannt;
deβ sich wundert alle Welt,
Gott solch Geburt ihm bestellt.

2. Nicht von Manns-Blut, noch von Fleisch
allein von dem Heiligen Geist
ist Gottes Wort worden ein Mensch
und blüht ein Frucht Weibes Fleisch.

3. Der Jungfraun Leib schwanger ward
doch blieb Keuscheit rein bewahrt
leuchtt herfür manch Tugend schon,
Gott da war in seinem Thron

4. Er gieng aus der Kammer sein
Dem Königlichen Saal so rein,
Gottt von Art und Mensch ein Held,
sein'n Weg er zu lauffen eilt.

5. Sein Lauff kam vom Vater her
Und kehrt wieder zum Vater,
fuhr hinunter zu der Höll
und wieder zu Gottes Stuhl.

6. Der du bist dem Vater gleich
führ hinaus den Sieg im Fleisch
daβ dein ewig Gotts Gewalt
in uns das kranck Fleisch enthalt.

7. Dein Krippen glänzt hell und klar,
die Nacht gibt ein neu Licht dar,
Dunckel muβ nicht kommen drein,
der Glaub bleibt immer im Schein.

8. Lob sey Gott dem Vater gthon,
Lob sey Gott seinm eingen Sohn,
Lob sey Gott dem Heilgen Geist,
immer und in Ewigkeit.

Ontstaan

Nun komm, der Heiden Heiland is geschreven door Martin Luther in 1524 als een vertaling van het lied van Ambrosius Veni redemptor gentium. Vertalingen van de bekende Ambrosius-hymne zijn al voor Luther te vinden, bijvoorbeeld door Heinrich Laufenberg ("Kum Har, Erlöser Volkes Schar", 1418) of door Thomas Müntzer (1524). Een latere Duitse vertaling door Johann Franck ("Komm, Heidenheiland, Lösegeld") werd ook tot op zekere hoogte gebruikt.

Luther volgde met zijn volledig berijmde vertaling van Veni redemptor strikt het origineel, af en toe, bijvoorbeeld in strofe 2 en 6, ten koste van de begrijpelijkheid. Daarmee gaf hij bewust uiting aan zijn respect voor de gezaghebbende vroegkerkelijke tekst, in bewust contrast met de vertalingen van de anderen die hij als "Schwärmer" betitelde. Hij week af van de Ambrosiaanse versmaat door het aantal lettergrepen met één per regel te verminderen. De hymne werd voor het eerst gepubliceerd in Erfurt en Wittenberg in 1524.

Muziek

In het Erfurter Enchiridion geistlicher Gesänge.

Ambrosius heeft waarschijnlijk minstens vier melodieën voor deze hymne nagelaten. De melodie die vandaag wordt gezongen gaat echter terug op een manuscript uit het benedictijnenklooster van Einsiedeln uit 1120, dat mogelijk dateert uit de muzikale bloeitijd van het klooster van St. Gallen rond 900 en is gecomponeerd in de eerste kerktoon. De versie voor gemeentezang, die in 1524 in Erfurt werd gepubliceerd, werd waarschijnlijk door Maarten Luther zelf gemaakt voor zijn tekst. Net als deze versie wordt de versmaat verminderd met de eerste lettergreep van elke regel.

Hymnologische informatie

In het Duitse Evangelisches Gesangbuch zijn vijf strofen van Luthers oorspronkelijke lied opgenomen: 1, 4, 5, 7 en 8 (EG 4).

De Rooms-katholieke bundel Gotteslob bevat als nummer 227 een nieuwe onberijmde vertaling van de tekst van Ambrosius (strofe 1, 2, 4, 7 en 8) van Markus Jenny Komm, du Heiland aller Welt, 1971.

Culturele informatie

Eeuwenlang was het Luther-koraal de belangrijkste lutherse hymne van de adventstijd en het werd ontelbare keren bewerkt voor orgel, koor en andere ensembles, vooral in de barokperiode. Johann Sebastian Bach schreef de koraalcantate Nun komm, der Heiden Heiland (BWV 62), gebaseerd op het koraal in 1724 voor de eerste zondag van advent en gebruikte het eerste couplet al in 1714 voor Nun komm, der Heiden Heiland (BWV 61). Er zijn ook verschillende koraalbewerkingen voor orgel van zijn hand:

  • BWV 599 in a-Moll
  • BWV 659 in g-Moll
  • BWV 660 (Trio super) in g-Moll
  • BWV 661 in g-Moll
  • BWV 699 in g-Moll