Paastijd

Liederen die aansluiten bij de Paastijd en Hemelvaartsdag.

Achtergrondinformatie over de Paastijd

De vreugdetijd van Pasen omvat een periode van vijftig dagen. Deze Paastijd begint op de Eerste Paasdag en eindigt na de Vijftigste (pentecoste) Paasdag, Pinksteren. Dat verklaart de namen van de zondagen van Pasen tot Pinksteren als ‘zondagen van Pasen’. De viering van de Paasmorgen is dus de ‘Eerste zondag van Pasen’. Vanuit het bewustzijn dat de gemeente in het heilshistorisch heden leeft, worden Pasen, Hemelvaart en Pinksteren als één samenhangend geheel beschouwd. De paaskaars brandt dan ook tijdens de diensten gedurende al deze vijftig vreugdedagen. De joodse achtergrond van Pasen en Pinksteren reikt deze vijftigdaagse periode aan. En ook in de christelijke theologie is Pinksteren de volheid van Pasen. De gave van de Geest aan de gemeente kenmerkt haar identiteit als gemeente van de Verrezene. De Tweede Pinksterdag is in de in dit Dienstboek gegeven jaarstructuur van het GL dan ook niet aanwezig. Wel kent het LL deze dag, omdat dit leesrooster teruggaat op de voor-reformatorische tijd waarin Pinksteren als een meer zelfstandige feestdag werd beleefd. Intussen kan ook de gereformeerde traditie voor haar diensten op deze dag putten uit het luthers erfgoed.

Introitusgezangen

Evenals in de Veertigdagentijd worden ook de zondagen in de Paastijd gemarkeerd door hun introitusgezangen. De introitus van de eerste zondag (Paasmorgen) is een voorbeeld van de wijze waarop de kerkvaders met de Schrift omgingen. In Psalm 139 bezingt de psalmist de onontkoombare nabijheid van God, zoals in vers 18: ‘Als ik ontwaak, dan nog ben ik bij U’ (Resurrexi et adhuc tecum sum). Eén van de vroegkerkelijke sleutels tot het lezen van de psalmen was ze te lezen als het gebed van Christus tot de Vader. Daarom wekt het geen verbazing dat de vaders de psalm (in de Latijnse vertaling) lazen als: ‘Ik ben verrezen en nog ben ik bij u’. Zo functioneert tot op heden dat vers als introitus op de Paasmorgen. Een week later herinnert de introitus aan het eveneens vroeg-kerkelijke gebruik dat de geloofsleerlingen gedurende de eerste acht dagen van het Paasfeest hun witte doopkleren aanhielden en afsluitend onderricht ontvingen. Het vers ‘Weest begerig als pasgeboren kinderen naar de loutere geestelijke melk’ (Quasi modo geniti infantes) slaat dan ook oorspronkelijk op hen die door de doop in Christus’ nieuwe leven zijn opgenomen. Wanneer de Veertigdagentijd en de Paaswake, zoals hierboven beschreven, worden beschouwd als doopgedachtenis voor heel de gemeente, kan de gemeente deze woorden ook op zichzelf toepassen. De thematieken van de derde zondag en de vierde zondag zijn in de beide leesroosters verwisseld (zie hieronder bij de Schriftlezingen). In dit Dienstboek wordt de lutherse ordening van de introitusgezangen gehandhaafd, omdat deze van de vierde tot en met de zesde zondag kan gelden als een samenhan¬gend geheel, dat het midden van de vreugdetijd van de Paastijd markeert: Jubilate, Cantate en Vocem jucunditatis. Wie echter de samenhang tussen de introitus en de verdere thematieken van de derde en de vierde zondag in het GL wil bewaren, kan vanzelfsprekend de beide introitusgezangen verwisselen. Op de derde zondag wordt Gods barmhartigheid jegens zijn volk uitgedrukt door de antifoon Misericordia Domini plena est terra, ‘De aarde is vol van de goedertierenheid des Heren’ (Psalm 33:5, vergelijk Gez. 223). De vierde zondag begint met de feestelijke woorden Jubilate Deo omnis terra, ‘Juicht voor God, gij ganse aarde’ (Psalm 66:1, vergelijk Zingend Geloven 3/23). De introitus van de vijfde zondag luidt Cantate Domino canticum novum, ‘Zingt voor de Heer een nieuw gezang’ (Psalm 98:1, vergelijk Gez. 225). Dezelfde paasvreugde klinkt door in de antifoon Vocem jucunditatis annuntiate, ‘Verkondigt het met jubelklank’ (Jesaja 48:20 bij Psalm 66, vergelijk Gezang 224) op de zesde zondag. De antifoon voor Hemelvaartsdag is genomen uit een van de Schriftlezingen: Viri Galilaei, ‘Mannen van Galilea, wat staat ge daar en ziet op naar de hemel? Gelijk ge Hem ten hemel hebt zien varen, zó zal Hij wederkomen’ (Hand. 1:11). De bijbehorende psalm bezingt de troonsbestijging van de Heer (Psalm 47). Daarmee is de thematiek van dit feest direct gezet: het koningschap van de Opgestane, die zit aan de rechterhand van de Vader. Aan de introitus van de zondag tussen Hemelvaart en Pinksteren herkent men iets van het ingekeerde karakter dat oudtijds aan de feesten – in dit geval Pinksteren – vooraf ging: Exaudi, Domine, vocem meam, ‘Verhoor, Heer, mijn stem’ (Psalm 27:7). Op Pinksteren ten slotte is de antifoon bij de introituspsalm (68) afkomstig uit het deuterocanonieke boek Wijsheid 1:7: Spiritus Domini replevit orbem terrarum, ‘De Geest van de Heer heeft het aardrijk vervuld’.

Schriftlezingen

De schriftlezingen voor de paastijd in de beide leesroosters vertonen een aanzienlijk aantal verschillen. Toch zijn er bij nader toezien enkele gemeenschappelijke kenmerken. In het GL staan de evangeliën van de eerste, tweede en derde zondag van Pasen (Paasmorgen, Beloken Pasen en de verschoven zondag ‘Jubilate’) in het teken van de verschijningen van de Verrezene. Het LL en het GL verwisselen, zoals gezegd, de derde en de vierde zondag. De vijfde, zesde en zevende zondag staan – in grote lijnen – in het teken van lezingen uit het evangelie naar Johannes: fragmenten uit Jezus’ afscheidswoorden en het ‘hogepriesterlijk gebed’. Op deze zondagen verlaten de evangelielezingen veelal de directe paas-thematiek. Het paasfeestkarakter van deze zondagen moet in die gevallen vooral blijken uit de liedkeuze (zie bijvoorbeeld hierboven bij de introitusgezangen). De klassieke benamingen van deze zondagen kenmerken de evangelielezingen van het Luthers Leesrooster: Rogate, ‘Bidt’, de zesde zondag van Pasen, naar aanleiding van Johannes 16:23-24, en ‘Wezenzondag’, de zevende zondag van Pasen, naar aanleiding van Johannes 14:18. Ten slotte kan nog gewezen worden op de belangwekkende reeks oudtestamentische lezingen en de reeks uit de Openbaring van Johannes in het LL en in jaar C van het GL.

(Bron: Dienstboek, een proeve I)

Liederen

Paastijd

Bundel - Titel
LB 18	Ik heb U lief van ganser harte, Here
LB 21	O Heer, de koning is verheugd
LB 23	Ik wil van God als van mijn Herder spreken
LB 27	Mijn licht, mijn heil is Hij, mijn God en Here
LB 30	Dank, Heer, Gij hebt het niet gedoogd
LB 33	Kom nu met zang en roer de snaren
LB 40	Met heel mijn hart heb ik de Heer verwacht
LB 66	Breek, aarde, uit in jubelzangen
LB 67	God zij ons gunstig en genadig
LB 81	Jubelt God ter eer
LB 89	Ik zal zo lang ik leef bezingen in mijn lied
LB 95	Steekt nu voor God de loftrompet
LB 98	Zing een nieuw lied voor God de Here
LB 100	Juich Gode toe, bazuin en zing
LB 114	Toen Israël uit Egypteland ging
LB 117	Loof, alle volken, loof de Heer
LB 118	Laat ieder ’s Heren goedheid prijzen
LB 136	Loof de Heer, want Hij is goed
LB 138	U loof ik, Heer, met hart en ziel
LB 139	Heer, die mij ziet zoals ik ben
LB 145	O Heer, mijn God, Gij koning van ’t heelal
LB 149	Halleluja! laat opgetogen
LB 150	Loof God, loof Hem overal
LB 161	Christus gaat voor alles uit en alles rust in Hem
LB 176	Om Sions wil zwijg ik niet stil
LB 222	De morgen is een vroege vriend
LB 223	Opstaan, morgen, weg je sluiers, dans
LB 232	Heer, blijf bij ons, kom in ons huis
LB 255	Gij volgt ons uit Jeruzalem
LB 284	Christus, Gij zijt het licht in ons leven
LB 296	Die de morgen ontbood
LB 326	Van ver, van oudsher aangereikt
LB 338j	Halleluja. Verheug u allen
LB 351	In U zijn wij begrepen
LB 368f	God van leven en licht
LB 372	De Heer heeft zijn volk gevoed
LB 374	U, verborgen Christus, bid ’k eerbiedig aan
LB 379	Breek ons, Heer, het brood
LB 386	Vier met alles wat in je is
LB 395	Op de avond, toen de uittocht
LB 403a	Gezegend Gij, heilige Vader
LB 403d	Gij louter licht
LB 424	Verzadigd de honger
LB 523	Christus ging als eerste
LB 534	Hij die de blinden weer liet zien
LB 600	Licht, ontloken aan het donker
LB 601	Licht dat ons aanstoot in de morgen
LB 604	De eerste dag der week
LB 607	Gij zijt voorbijgegaan
LB 608	De steppe zal bloeien
LB 609	Toen ik daar zat, verweesd en zonder lied
LB 610	Zo dor en doods
LB 613	Christus is opgestaan
LB 620	Hoor aan, gij die Gods kinderen zijt
LB 622	Nu triomfeert de Zoon van God
LB 623	O hart, spring op vol vreugde
LB 640	Introïtusantifoon voor de zondagen in de paastijd
LB 641	Jezus leeft en ik met Hem
LB 642	Ik zeg het allen, dat Hij leeft
LB 643	Zing nu de Heer! Hij zag ons aan
LB 644	Terwijl wij Hem bewenen
LB 645	Zing ten hemel toe
LB 646	De Heer is onze reisgenoot
LB 647	Voor mensen die naamloos
LB 648	Zing halleluja, hemel en aarde, zing
LB 649	O Heer, blijf toch niet vragen
LB 650	De aarde is vervuld
LB 651	Christus heeft voor ons geleden
LB 652	Zing jubilate voor de Heer
LB 653	U kennen, uit en tot U leven
LB 654	Zing nu de Heer, stem allen in
LB 655	Zing voor de Heer een nieuw gezang
LB 656	Ik ben de wijnstok
LB 657	Zolang wij ademhalen
LB 658	Gods adem waait zijn woorden uit den hoge
LB 659	Kondig het jubelend aan
LB 664	Naam van Jezus, nu verheven
LB 667	Hij leeft
LB 690	Taal op de tong
LB 706	Dans mee met Vader, Zoon en Geest
LB 709	Nooit lichter ving de lente aan
LB 715	Zoals de halmen buigen in de wind
LB 740	Maria heeft ontvangen
LB 767	De toekomst van de Heer is daar
LB 808	In diepe nacht ben ik gegaan
LB 839	Ik danste die morgen toen de schepping begon
LB 977	Ga uit, o mens, en zoek uw vreugd
LB 978	Aan U behoort, o Heer der heren
LB 986	De oorsprong van leven en licht
LB 987	Bron van het zijnde

Hemelvaartsdag

Bundel - Titel
LB 20	Moge de Heer u antwoord geven
LB 21	O Heer, de koning is verheugd
LB 24	De aarde en haar volheid zijn
LB 47	Volken weest verheugd
LB 68	God richt zich op, de vijand vlucht
LB 89	Ik zal zo lang ik leef bezingen in mijn lied
LB 95	Steekt nu voor God de loftrompet
LB 96	Zingt voor de Heer op nieuwe wijze
LB 97	Groot koning is de Heer
LB 99	God is Koning, Hij
LB 110	De Here God heeft tot mijn heer gesproken
LB 145	O Heer, mijn God, Gij koning van ’t heelal
LB 150	Loof God, loof Hem overal
LB 380	Gij, Jezus Christus, opgestegen
LB 651	Christus heeft voor ons geleden
LB 660	Halleluja! Wat, Galileeërs, staat u daar te staren
LB 661	Ten hemel opgevaren is
LB 662	Heer, komt in deze tijd
LB 663	Al heeft Hij ons verlaten
LB 664	Naam van Jezus, nu verheven
LB 665	Om Christus' wil zijn wij verblijd
LB 666	De Heer is opgetogen
LB 667	Hij leeft
LB 692	Wij wachten op de Geest beloofd
LvdK 231	Wij knielen voor uw zetel neer