Kerkliedwiki bundels.png
Kerkliedwiki wijst je de weg naar meer dan 10.000 liederen!

Tips nodig? Zo kun je een lied zoeken. Hier vind je een overzicht van alle liedbundels.
Wil je ons werk steunen? Hier vind je meer over doneren of koop onze unieke Ubi-cari-tas.

Meer weten of vragen over Kerkliedwiki? info@kerkmuzieknetwerk.nl
Kerkliedwiki bundels.png Kerkliedwiki wijst je de weg naar meer dan 10.000 liederen! Tips nodig? Zo kun je een lied zoeken. Hier vind je een overzicht van alle liedbundels.

Op Liturgiewerkplaats.nl bieden we je inspiratie en concrete tips rond kerkmuziek en vieren Abonneer je op de nieuwsbrief.

Wil je ons werk steunen? Hier vind je meer over doneren of koop onze unieke Ubi-cari-tas. Meer weten of vragen over Kerkliedwiki? info@kerkmuzieknetwerk.nl

Toen midden in de wintertijd

Uit Kerkliedwiki
Versie door Ecthelion3 AWB (overleg | bijdragen) op 29 jun 2020 om 17:58 (Opname beluisteren)
Ga naar: navigatie, zoeken
Dit lied is te vinden in de volgende veelgebruikte liedbundel(s):
Liedboek 2013 495
Mogelijk staat het ook in andere liedbundels. Kijk hiervoor in de infobox rechts, onder het kopje 'Liedbundels'.
Toen midden in de wintertijd
In excelsis gloria
Vorm Strofelied
Doelgroep Kinderen
Herkomst
Titel It was in the moon of wintertime
Taal Engels
Land Canada
Periode 17e eeuw
Tekst
Dichter Joke Ribbers
Vertaler Cor Waringa (Fr)
Bijbelplaats Matteüs 2:1-12
Lucas 2:8-14
Lucas 2:1-20
Metrisch 8-6-8-6-8-8-6-4-7
Muziek
Melodie Une jeune pucelle
Herkomst Frans volkslied
Solmisatie 3-6-7-1-2-1-7-6
Gebruik
Kerkelijk jaar Kerstnacht
Kerstmorgen
Epifanie
Liedbundels
Liedboek 2013 495
Hoop van alle volken 99
Lieteboek 2013 495
Zingend Geloven 4-8, 7-4
Zingen van het licht 29

Toen midden in de wintertijd is een kerstlied. Het is een vrije hertaling door Joke Ribbers van een Canadees kerstlied (in het Engels), It was in the moon of wintertime, maar is niet een letterlijke vertaling van deze Engelse tekst. Het Engelse lied is weer gebaseerd op een origineel in de taal van de Huron indianen. De melodie is een Frans volksliedje 'Une jeune pucelle'

Opname beluisteren

  • Melodie op blokfluit:
<html5media>File:Toen_midden_in_de_wintertijd.mp3</html5media>

Opname beluisteren

<html5media height="50" width="200">File:Nlb_495_s.mp3</html5media>

Tekst

De tekst is auteursrechtelijk beschermd en kan daarom hier niet (volledig) worden weergegeven. De woordwolk geeft een indicatie van de taal die in het lied wordt gebruikt.


Ontstaan en inhoud

Dit lied is een bewerking van ‘The Huron Carol’, het oudste Kerstlied van Canada. Het is geschreven in 1642 door Jean de Brébeuf in de taal van het Wendat- of Huron-volk. Hij was een priester uit de Jezuïeten-orde en waagde zich in zijn eentje in het gebied van deze Huron-indianen in het huidige Canada.

In zijn Kerstlied deed Jean de Brébeuf een oprechte poging om het Kerstverhaal voor het Huron-volk toegankelijk te maken. Sommige onderdelen van het Kerstverhaal waren voor hen een vreemde, andere wereld. Goud, mirre en wierook kenden ze niet, dus dat wijzen of koningen die kwamen brengen zei hen weinig. Jean de Brébeuf loste dat op door het Kerstverhaal een klein beetje te veranderen. In zijn lied komen er ‘drie mannen met groot gezag’ naar de pasgeboren Jezus toe. Deze mannen zalven het hoofd van Jezus (letterlijk staat er: zijn scalp) met zonnebloemolie. Dat was een gebruik dat het Huron-volk kende. Ook vertelt hij dat door de komst van Jezus de ‘boze geest die ons gevangen hield’ op de vlucht geslagen was. Ook dat sloot aan bij de ideeën van het Huron-volk over geesten. Jean de Brébeuf deed het eigenlijk heel mooi en slim. Hij vlocht andere verhalen uit het leven van Jezus zoals over zijn zalving (Marcus 14:3) of over vluchtende geesten (Marcus 5:13) in zijn lied om zo de betekenis van Jezus duidelijk te maken.

In Canada wordt ook Frans gesproken en in de 19e eeuw werd dit lied in het Frans vertaald. Alleen in deze vertaling zijn alle ‘Huron-elementen’ wegvertaald. Het is een heel gewoon Kerstlied geworden over drie koningen die op weg gaan en cadeaus aanbieden.

In 1926 maakt Jesse Edgar Middleton een Engelse vertaling. Hij probeerde er weer een indianenkerstlied van te maken. Hij vertelt over de oppergod Manitou die engelen uitstuurt. In plaats van herders komen er ‘jagers’ naar het kindje kijken, dat gewikkeld ligt in een ‘konijnenvel’. De wijzen uit het Oosten zijn ‘opperhoofden’ geworden en hun cadeaus bestaan o.a. uit beverhuiden. Het is allemaal mooi bedacht door Jesse Edgar Middleton, maar wat hij beschrijft komt eerder uit de spannende Indianenboeken van Karl May dan dat het veel te maken had met het Huronvolk. De oppergod van de Huron-indianen was bijvoorbeeld helemaal niet Manitou, maar Ojibwa. Maar ondanks alle romantiek en bevoogding zijn afstammelingen van de oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika toch vaak blij met dit lied. Omdat het iets laat zien van hun cultuur en van de geschiedenis die zij met het Evangelie hebben. Vooral de laatste dertig jaar is dit lied ongelofelijk populair geworden en heeft het de status die Stille nacht in Nederland en Duitsland heeft.

Joke Ribbers vertaalde dit lied omstreeks 1990. In haar vertaling zijn weer alle elementen die naar de Huron-oorsprong verwijzen verdwenen. Misschien dat alleen de weersomstandigheden nog een beetje naar Canada verwijzen. Deze vertaling is opgenomen in Zingend Geloven en in het Liedboek 2013. Ze maakte in 1997 een nieuwe vertaling voor de bundel Hoop van alle volken. Dat is een letterlijke vertaling van de tekst van Middleton. (Bron: Coen Wessel, zie link onderaan).

Muziek

  • De muziek kan worden uitgevoerd met percussie instrumenten. Bijvoorbeeld zoals in deze uitvoering. Performed by the Prairie Rose Rangers at the Prairie Rose Chuckwagon Supper in Benton, Kansas on December 7, 2012.
  • In 2002 werd deze docudrama gemaakt over de Bréboeuf en dit Kerstlied (duur: 45 min.):

Muziekuitgaven

Zie het artikel Zie Une jeune pucelle (melodie) voor een overzicht van alle (orgel)literatuur en koorbewerkingen van deze melodie.

Hymnologische informatie

Dit lied kent een uitgebreide geschiedenis van vertalingen. Voor Nederland vertaalde Joke Ribbers de essentie van het lied in het Nederlands. Haar eerste vertaling uit begin jaren '90 van de vorige eeuw stond in Zingend geloven. In 1997 heeft zij een nieuwe (vrije) vertaling gemaakt, gebaseerd op meer bronmateriaal. Die is opgenomen in Hoop van alle volken (99) met de beginregel t Was volle maan en wintertijd. Coen Wessel: "In 1997 sprak ik met Joke Ribbers over dit lied. Ze had toen ook de vertaling voor de bundel Hoop van alle Volken gemaakt. Ze bekende me dat ze, toen ze aan de versie van Zingend Geloven werkte, het lied niet goed begrepen had, omdat ze de achtergrond er niet van kende. Ze was blij dat ze ook de vertaling voor Hoop van alle Volken kon maken die het lied volgens haar meer recht deed. Cor Waringa maakte de Friese vertaling: It wie in kâlde winternacht

Culturele informatie

  • Een uitvoering van het Canadese lied in het Huron, Frans en Engels

Onderwijs

Geschikt voor: groep 7/8

Werkvormen

  • 1. Vertel dat dit een lied is met een uitgebreide geschiedenis.

Korte informatie: Het lied is gemaakt op de wijs van een Frans volkslied uit de 16e eeuw. In de 17e eeuw voer een missionaris uit Frankrijk naar Canada om de Indianen over Jezus te vertellen. Het was niet gemakkelijk, want in het begin wilden ze niets van hem weten. Bovendien waren de Huron en de Iroquois, twee indianenstammen, met elkaar in oorlog. In 1641 schreef hij een Indiaans kerstlied in het Huron. Het lied was aangepast aan het leven van de Huron-Indianen: volgens een Engelse vertaling uit 1926 zijn het in dat lied geen herders die de engelen horen, maar dappere jagers; Jezus wordt geboren in een hut van boomschors en in een konijnenvel gewikkeld, opperhoofden van ver weg geven Jezus vossen- en beverhuiden als geschenk en de kinderen van het woud worden opgeroepen om voor Hem te knielen. Waarom zou de missionaris het zo hebben gemaakt? Volgens de verhalen wordt de missionaris in 1649 gedood door de Iroquois, omdat hij de Huron niet in de steek wil laten. In 1997 is er een Nederlandse tekst bij het lied gemaakt.

  • 2. Lees de tekst van het lied.

Zijn er woorden die je niet begrijpt? Praat er samen over of zoek ze op. Zing het lied samen.

Externe links

  • Over het Canadese origineel en de relatie met deze hertaling schreef Coen Wessel een achtergrond artikel met diverse vertalingen daarin opgenomen.
  • Artikel over dit lied op Wikipedia (Engels).
  • Interview met John Steckley, een wetenschapper antropologie en kenner van het Huron over dit lied (Engels).
  • Achtergrond informatie over het lied Cockburnproject.net (Engels).