Tips nodig? Zo kun je een lied zoeken. Hier vind je een overzicht van alle liedbundels.
Wil je ons werk steunen? Hier vind je meer over doneren of koop onze unieke Ubi-cari-tas.
|
Wilhelmus van Nassouwe: verschil tussen versies
k (infobox) |
k |
||
(39 tussenliggende versies door 11 gebruikers niet weergegeven) | |||
Regel 1: | Regel 1: | ||
− | {{Infobox lied | + | {{Infobox lied |
− | = | + | |beginregel=Wilhelmus van Nassouwe |
− | + | |vorm=Strofelied | |
− | = | + | |taal=Nederlands |
− | + | |land=Nederland | |
− | + | |periode=16e eeuw | |
− | === | + | |dichter1=Philips van Marnix van St. Aldegonde |
− | + | |vertaler1=Redactie Friese Lieteboek | |
− | + | |vertaler1-v=Fr | |
− | |- | + | |metrisch1=7-6-7-6-7-6-7-6 |
− | | | + | |melodie1=Wilhelmus |
− | | 708 | + | |herkomst melodie1=16e eeuw/Valerius’ Neder-landtsche gedenck-clanck 1626/bewerkt |
− | | | + | |solmisatie1=5-1-1-2-2-3-2 |
− | | | + | |solmisatie2=5-1-1-2-3-4-2-3-2 |
− | | | + | |Trefwoord=Bevrijdingsdag |
− | | | + | |LB=708 |
− | | | + | |LvdK Gez=411 |
− | | 301 | + | |GvL=549 |
− | | | + | |OKG=964 |
− | | | + | |JdH=672 |
− | | | + | |Liedbundels={{Ld lb|119 Gezangen|119}}{{Ld lb|Hervormde Bundel 1938|301}}{{Ld lb|Lieteboek 2013|708}}{{Ld lb|Laus Deo|1135}}{{Ld lb|Lieteboek foar de tsjerken|411}}{{Ld lb|Randstadbundel|394}}{{Ld lb|Liederen voor de Gemeentezang|589}}{{Ld lb|Liedbundel met Bijbellezingen|548}}{{Ld lb|Oude en nieuwe zangen|104}}{{Ld lb|Geestelijke Liederenschat 1935|595}} |
− | | | + | }} |
− | | | + | '''Wilhelmus van Nassouwe''' is een lied uit de 16e eeuw. Als dichter wordt gewoonlijk [[Philips van Marnix van Sint Aldegonde]] (1540-1598) aangezien. De componist is onbekend, het lied verscheen bewerkt in ''Valerius' Neder-landtsche Gedenck-Clanck'' in 1626. Het Wilhelmus is sinds 1932 het nationale volkslied van Nederland. |
− | | | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
== Opname beluisteren == | == Opname beluisteren == | ||
− | + | * Wilhelmus: | |
+ | : {{youtube|uMHbAKvPJkU}} | ||
+ | * Kroning Koning Willem Alexander: | ||
+ | : {{youtube|zKPoBGe2oNU}} | ||
+ | * Naar de wijze van Chartres | ||
+ | : {{youtube|tH06g6LIn1o}} | ||
+ | * 4e variant: | ||
+ | : {{youtube|0QtLgIqNoCs}} | ||
+ | * [[Henk Lemckert]] op Orgel Abdijkerk van Loosduinen C.F. in sopraan [https://www.liedboekzettingen.nl/category/liedboek-2013/708] | ||
+ | : {{Audio|Nlb_708_s.mp3}} | ||
== Tekst == | == Tekst == | ||
− | + | {| | |
+ | ! | | ||
+ | Tegenwoordige tekst: | ||
+ | ! | | ||
+ | Originele tekst: | ||
+ | |- | ||
+ | | | ||
+ | '''Eerste couplet'''<br /> | ||
+ | Wilhelmus van Nassouwe<br /> | ||
+ | ben ik, van Duitsen bloed,<br /> | ||
+ | den vaderland getrouwe<br /> | ||
+ | blijf ik tot in den dood.<br /> | ||
+ | Een Prinse van Oranje<br /> | ||
+ | ben ik, vrij, onverveerd,<br /> | ||
+ | den Koning van Hispanje<br /> | ||
+ | heb ik altijd geëerd.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Tweede couplet'''<br /> | ||
+ | In Godes vrees te leven<br /> | ||
+ | heb ik altijd betracht,<br /> | ||
+ | daarom ben ik verdreven,<br /> | ||
+ | om land, om luid gebracht.<br /> | ||
+ | Maar God zal mij regeren<br /> | ||
+ | als een goed instrument,<br /> | ||
+ | dat ik zal wederkeren<br /> | ||
+ | in mijnen regiment.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Derde couplet'''<br /> | ||
+ | Lijdt u, mijn onderzaten<br /> | ||
+ | die oprecht zijt van aard,<br /> | ||
+ | God zal u niet verlaten, <br /> | ||
+ | al zijt gij nu bezwaard.<br /> | ||
+ | Die vroom begeert te leven,<br /> | ||
+ | bidt God nacht ende dag,<br /> | ||
+ | dat Hij mij kracht zal geven,<br /> | ||
+ | dat ik u helpen mag.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Vierde couplet'''<br /> | ||
+ | Lijf en goed al te samen<br /> | ||
+ | heb ik u niet verschoond,<br /> | ||
+ | mijn broeders hoog van namen<br /> | ||
+ | hebben 't u ook vertoond:<br /> | ||
+ | Graaf Adolf is gebleven<br /> | ||
+ | in Friesland in den slag,<br /> | ||
+ | zijn ziel in 't eeuwig leven<br /> | ||
+ | verwacht den jongsten dag.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Vijfde couplet'''<br /> | ||
+ | Edel en hooggeboren,<br /> | ||
+ | van keizerlijken stam,<br /> | ||
+ | een vorst des rijks verkoren,<br /> | ||
+ | als een vroom christenman,<br /> | ||
+ | voor Godes woord geprezen,<br /> | ||
+ | heb ik, vrij onversaagd,<br /> | ||
+ | als een held zonder vrezen<br /> | ||
+ | mijn edel bloed gewaagd.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Zesde couplet'''<br /> | ||
+ | Mijn schild ende betrouwen<br /> | ||
+ | zijt Gij, o God mijn Heer,<br /> | ||
+ | op U zo wil ik bouwen,<br /> | ||
+ | Verlaat mij nimmermeer.<br /> | ||
+ | Dat ik toch vroom mag blijven,<br /> | ||
+ | uw dienaar t'aller stond,<br /> | ||
+ | de tirannie verdrijven<br /> | ||
+ | die mij mijn hart doorwondt.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Zevende couplet'''<br /> | ||
+ | Van al die mij bezwaren<br /> | ||
+ | en mijn vervolgers zijn,<br /> | ||
+ | mijn God, wil doch bewaren<br /> | ||
+ | den trouwen dienaar dijn,<br /> | ||
+ | dat zij mij niet verrassen<br /> | ||
+ | in hunnen bozen moed,<br /> | ||
+ | hun handen niet en wassen<br /> | ||
+ | in mijn onschuldig bloed.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Achtste couplet'''<br /> | ||
+ | Als David moeste vluchten<br /> | ||
+ | voor Sauel den tiran,<br /> | ||
+ | zo heb ik moeten zuchten<br /> | ||
+ | als menig edelman.<br /> | ||
+ | Maar God heeft hem verheven,<br /> | ||
+ | verlost uit alder nood,<br /> | ||
+ | een koninkrijk gegeven<br /> | ||
+ | in Israël zeer groot.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Negende couplet'''<br /> | ||
+ | Na 't zuur zal ik ontvangen<br /> | ||
+ | van God mijn Heer dat zoet,<br /> | ||
+ | daarna zo doet verlangen<br /> | ||
+ | mijn vorstelijk gemoed:<br /> | ||
+ | dat is, dat ik mag sterven<br /> | ||
+ | met eren in dat veld,<br /> | ||
+ | een eeuwig rijk verwerven<br /> | ||
+ | als een getrouwen held.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Tiende couplet'''<br /> | ||
+ | Niet doet mij meer erbarmen<br /> | ||
+ | in mijnen wederspoed<br /> | ||
+ | dan dat men ziet verarmen<br /> | ||
+ | des Konings landen goed.<br /> | ||
+ | Dat u de Spanjaards krenken,<br /> | ||
+ | o edel Neerland zoet,<br /> | ||
+ | als ik daaraan gedenke,<br /> | ||
+ | mijn edel hart dat bloedt.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Elfde couplet'''<br /> | ||
+ | Als een prins opgezeten<br /> | ||
+ | met mijner heires-kracht,<br /> | ||
+ | van den tiran vermeten<br /> | ||
+ | heb ik den slag verwacht,<br /> | ||
+ | die, bij Maastricht begraven,<br /> | ||
+ | bevreesde mijn geweld;<br /> | ||
+ | mijn ruiters zag men draven<br /> | ||
+ | zeer moedig door dat veld.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Twaalfde couplet'''<br /> | ||
+ | Zo het den wil des Heren<br /> | ||
+ | op dien tijd had geweest,<br /> | ||
+ | had ik geern willen keren<br /> | ||
+ | van u dit zwaar tempeest.<br /> | ||
+ | Maar de Heer van hierboven,<br /> | ||
+ | die alle ding regeert,<br /> | ||
+ | die men altijd moet loven,<br /> | ||
+ | en heeft het niet begeerd.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Dertiende couplet'''<br /> | ||
+ | Zeer christlijk was gedreven<br /> | ||
+ | mijn prinselijk gemoed,<br /> | ||
+ | standvastig is gebleven<br /> | ||
+ | mijn hart in tegenspoed.<br /> | ||
+ | Den Heer heb ik gebeden<br /> | ||
+ | uit mijnes harten grond,<br /> | ||
+ | dat Hij mijn zaak wil redden,<br /> | ||
+ | mijn onschuld maken kond.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Veertiende couplet'''<br /> | ||
+ | Oorlof, mijn arme schapen<br /> | ||
+ | die zijt in groten nood,<br /> | ||
+ | uw herder zal niet slapen,<br /> | ||
+ | al zijt gij nu verstrooid.<br /> | ||
+ | Tot God wilt u begeven,<br /> | ||
+ | zijn heilzaam woord neemt aan,<br /> | ||
+ | als vrome christen leven,-<br /> | ||
+ | 't zal hier haast zijn gedaan.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Vijftiende couplet'''<br /> | ||
+ | Voor God wil ik belijden<br /> | ||
+ | en zijner groten macht,<br /> | ||
+ | dat ik tot genen tijden<br /> | ||
+ | den Koning heb veracht,<br /> | ||
+ | dan dat ik God den Heere,<br /> | ||
+ | der hoogsten Majesteit,<br /> | ||
+ | heb moeten obediëren<br /> | ||
+ | in der gerechtigheid.<br /> | ||
+ | | | ||
+ | '''Eerste couplet'''<br /> | ||
+ | Wilhelmus van Nassouwe<br /> | ||
+ | Ben ick van Duytschen Bloedt,<br /> | ||
+ | Den Vaderland ghetrouwe<br /> | ||
+ | Blijf ick tot inden doet;<br /> | ||
+ | Een Prince van Orangien<br /> | ||
+ | Ben ick vry onverveert.<br /> | ||
+ | Den Coninck van Hispangien<br /> | ||
+ | Heb ick altijt gheeert.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Tweede couplet'''<br /> | ||
+ | In Godes vrees te leven<br /> | ||
+ | Heb ick altijt betracht,<br /> | ||
+ | Daerom ben ick verdreven<br /> | ||
+ | Om Land, om Luyd ghebracht:<br /> | ||
+ | Maer Godt sal my regeren<br /> | ||
+ | Als een goet Instrument,<br /> | ||
+ | Dat ick sal wederkeeren<br /> | ||
+ | In mijnen Regiment.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Derde couplet'''<br /> | ||
+ | Lijdt U, mijn Ondersaten,<br /> | ||
+ | Die oprecht zijn van aert,<br /> | ||
+ | Godt sal u niet verlaten<br /> | ||
+ | Al zijt ghy nu beswaert:<br /> | ||
+ | Die vroom begheert te leven,<br /> | ||
+ | Bidt Godt nacht ende dach.<br /> | ||
+ | Dat Hy my cracht wil gheven<br /> | ||
+ | Dat ick u helpen mach.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Vierde couplet'''<br /> | ||
+ | Lijf ende goed al te samen<br /> | ||
+ | Heb ick u niet verschoont,<br /> | ||
+ | Mijn Broeders, hooch van Namen,<br /> | ||
+ | Hebbent u oock vertoont:<br /> | ||
+ | Graef Adolff is ghebleven,<br /> | ||
+ | In Vrieslandt in den Slach,<br /> | ||
+ | Sijn siel int eewich leven<br /> | ||
+ | Verwacht den jonghsten dach.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Vijfde couplet'''<br /> | ||
+ | Edel en Hooch gheboren<br /> | ||
+ | Van Keyserlicken stam:<br /> | ||
+ | Een Vorst des Rijcks vercoren,<br /> | ||
+ | Als een vroom Christen-man,<br /> | ||
+ | Voor Godes Woort ghepreesen,<br /> | ||
+ | Heb ick vrij onversaecht,<br /> | ||
+ | Als een helt zonder vreesen<br /> | ||
+ | Mijn edel bloet gewaecht.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Zesde couplet'''<br /> | ||
+ | Mijn schilt ende betrouwen<br /> | ||
+ | Zijt ghy, O Godt, mijn Heer.<br /> | ||
+ | Op U soo wil ick bouwen,<br /> | ||
+ | Verlaet my nimmermeer;<br /> | ||
+ | Dat ick doch vroom mag blijven<br /> | ||
+ | U dienaer t'aller stond<br /> | ||
+ | Die tyranny verdrijven,<br /> | ||
+ | Die my mijn hert doorwondt.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Zevende couplet'''<br /> | ||
+ | Val al die my beswaren,<br /> | ||
+ | End mijn vervolghers zijn,<br /> | ||
+ | Mijn Godt wilt doch bewaren<br /> | ||
+ | Den trouwen dienaer dijn:<br /> | ||
+ | Dat sy my niet verasschen<br /> | ||
+ | In haeren boosen moet,<br /> | ||
+ | Haer handen niet en wasschen<br /> | ||
+ | In mijn onschuldich bloet.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Achtste couplet'''<br /> | ||
+ | Als David moeste vluchten<br /> | ||
+ | Voor Saul den tyran:<br /> | ||
+ | Soo heb ick moeten suchten<br /> | ||
+ | Met menich edelman:<br /> | ||
+ | Maer Godt heeft hem verheven,<br /> | ||
+ | Verlost uit alder noot,<br /> | ||
+ | Een Coninckrijck ghegheven<br /> | ||
+ | In Israël, seer groot.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Negende couplet'''<br /> | ||
+ | Na tsuer sal ick ontfanghen<br /> | ||
+ | Van Godt, mijn Heer, dat soet,<br /> | ||
+ | Daer na so doet verlanghen<br /> | ||
+ | Mijn vorstelick ghemoet,<br /> | ||
+ | Dat is, dat ick mag sterven<br /> | ||
+ | Met eeren, in dat velt,<br /> | ||
+ | Een eeuwich rijk verwerven<br /> | ||
+ | Als een ghetrouwe helt.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Tiende couplet'''<br /> | ||
+ | Niets doet my meer erbarmen<br /> | ||
+ | In mijnen wederspoet,<br /> | ||
+ | Dan dat men siet verarmen<br /> | ||
+ | Des Conincks landen goet,<br /> | ||
+ | Dat ud de Spaengiaerts crencken,<br /> | ||
+ | O edel Neerlandt soet,<br /> | ||
+ | Als ick daeraen ghedencke,<br /> | ||
+ | Mijn edel hert dat bloet.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Elfde couplet'''<br /> | ||
+ | Als een Prins opgheseten<br /> | ||
+ | Met mijnes heyres cracht,<br /> | ||
+ | Van den tyran vermeten<br /> | ||
+ | Heb ick den slach verwacht,<br /> | ||
+ | Die, by Maestricht begraven,<br /> | ||
+ | Bevreesde mijn ghewelt;<br /> | ||
+ | Mijn ruyters sach men draven<br /> | ||
+ | Seer moedich door dat velt.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Twaalfde couplet'''<br /> | ||
+ | Soo het den wil des Heeren<br /> | ||
+ | Op die tijt had gheweest,<br /> | ||
+ | Had ick geern willen keeren<br /> | ||
+ | Van u dit swaer tempeest:<br /> | ||
+ | Maer de Heer van hier boven<br /> | ||
+ | Die alle dinck regeert,<br /> | ||
+ | Die men altijt moet loven,<br /> | ||
+ | En heeftet niet begeert.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Dertiende couplet'''<br /> | ||
+ | Seer christlick was ghedreven<br /> | ||
+ | Mijn princelick ghemoet,<br /> | ||
+ | Stantvastich is ghebleven<br /> | ||
+ | Mijn hert in teghenspoet,<br /> | ||
+ | Den Heer heb ick ghebeden<br /> | ||
+ | Van mijnes herten gront,<br /> | ||
+ | Dat Hy mijn saeck wil reden,<br /> | ||
+ | Mijn onschult doen oircont.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Veertiende couplet'''<br /> | ||
+ | Oorlof mijn arme schapen,<br /> | ||
+ | Die zijt in grooten noot.<br /> | ||
+ | U Herder sal niet slapen,<br /> | ||
+ | Al zijt ghy nu verstroit:<br /> | ||
+ | Tot Godt wilt u begheven,<br /> | ||
+ | Sijn heylsaem woort neemt aen,<br /> | ||
+ | Als vrome Christen leven,<br /> | ||
+ | Tsal hier haest zijn ghedaen.<br /> | ||
+ | <br /> | ||
+ | '''Vijftiende couplet'''<br /> | ||
+ | Voor Godt wil ick belijden<br /> | ||
+ | End sijner grooter macht,<br /> | ||
+ | Dat ick tot gheenen tijden<br /> | ||
+ | Den Coninck heb veracht:<br /> | ||
+ | Dan dat ick Godt den Heere,<br /> | ||
+ | Der hoochster Majesteyt,<br /> | ||
+ | Heb moeten obedieren,<br /> | ||
+ | In der gherechticheyt.<br /> | ||
+ | |} | ||
=== Ontstaan === | === Ontstaan === | ||
+ | De melodie is afkomstig van het spotlied ''Autre chanson de la ville de Chartres assiégée par le prince de Condé'', dat werd gezongen tijdens het beleg van de stad Chartres door de Hugenoten in 1568. | ||
− | + | De herkomst van de tekst is niet met zekerheid bekend. Hierover bestaan verschillende theorieën. Het Wilhelmus is een geuzenlied en de meeste teksten van geuzenliederen waren anoniem, omdat op het maken van opstandige liederen destijds de doodstraf stond. Het lied zelf wordt niettemin vaak toegeschreven aan Filips van Marnix van Sint-Aldegonde, maar concrete bronnen hiervoor ontbreken. In een scriptie van historica Gudrun Dekker-Schwichow (Rijksuniversiteit Groningen) uit 2008 wordt Marnix' auteurschap bevestigd op basis van muzikale en tekstuele parallellen van drie andere liederen van zijn hand. Marnix was dichter en een intimus van prins Willem. Hij had gestudeerd bij Calvijn in Genève, en het Wilhelmus draagt daarvan de sporen. De oudste aanwijsbare vermelding van het lied dateert uit de periode van het beleg van Haarlem en Dekker-Schwichow vermoedt dat het is ontstaan in december 1572. Volgens een andere theorie is de tekst door een onbekend gebleven dichter geschreven en daarna door Marnix bewerkt. Ook wordt Coornhert wel als auteur genoemd. | |
− | |||
− | + | Daarnaast is er ook een theorie die zegt dat het Wilhelmus oorspronkelijk in het Duits geschreven zou zijn door vluchtelingen uit de Nederlanden, die met dit lied Duitse vorsten voor de Nederlandse zaak probeerden te winnen. Ondanks het aanhalen van het 'Duitsen bloed' hoeft dit zeker niet het geval te zijn: in de 16e en 17e eeuw had het woord Duits namelijk dezelfde betekenis die Nederlands nu heeft. Pas later kreeg het woord de huidige betekenis. Overigens was Willem van Nassau in de onhistorische betekenis wel degelijk een Duitser: Nassau lag (en ligt nog steeds) in het huidige Duitsland. | |
− | + | Wat betreft de datum staat wel vast dat de tekst geschreven is na mei 1568, omdat de tocht langs de Maas in het lied vermeld wordt, en waarschijnlijk vóór april 1572, omdat de verovering van Den Briel niet bekend lijkt in het lied. Het is hiermee het oudste volkslied ter wereld. Volgens een theorie werd het geschreven tijdens het beleg van Haarlem, dus tussen 7 december en 31 december 1572. (Bron: Wikipedia) | |
− | === | + | === Inhoud === |
− | |||
− | |||
== Muziek == | == Muziek == | ||
+ | === Muziekuitgaven === | ||
+ | {{Zie artikel|Zie [[Wilhelmus (melodie)]] voor een overzicht van alle (orgel)literatuur en koorbewerkingen van deze melodie.}} | ||
+ | * Zetting Henk Lemckert ([https://www.liedboekzettingen.nl/category/liedboek-2013/708 liedboekzettingen.nl]): [http://www.liedboekzettingen.nl/wp-content/uploads/2014/10/nlb-708-s.pdf download PDF]. | ||
+ | * In [[Oude en nieuwe zangen]] (nr. 104) is een koorzetting opgenomen van [[Adriaan C. Schuurman]] met de cantus firmus in de tenor. Leuk ter afwisseling! | ||
− | == | + | == Liturgisch gebruik == |
− | + | Het lied wordt in of na de kerkdienst gebruikt bij speciale gelegenheden zoals de jaarlijkse herdenking van Bevrijdingsdag op 5 mei of bijzondere gebeurtenissen van het Koninklijk Huis. | |
− | |||
− | == | + | == Hymnologische informatie == |
+ | [[de redactie van Lieteboek 2013]] maakte de Friese vertaling: '''Wilhelmus van Nassouwe''' | ||
− | == | + | Niet alle bundels hebben alle strofen opgenomen: |
+ | * [[Gezangen voor Liturgie]] strofe 1 en 6 | ||
+ | * [[Oud-Katholiek Gezangboek]] strofe 1 en 6 | ||
+ | * [[Laus Deo]] strofe 6 en 1 | ||
+ | * [[Randstadbundel]] strofe 6 | ||
+ | * [[Zangbundel Joh. de Heer]] strofe 1, 6 en 14 | ||
+ | * [[119 Gezangen]] strofe 1, 6 en 14 | ||
+ | |||
+ | == Literatuur == | ||
+ | Toelichtingen: | ||
+ | * Liedboekcompendium: https://www.liedboekcompendium.nl/lied/708-wilhelmus-van-nassouwe-6_7_0 | ||
+ | * Eredienstvaardig 2-1-21 (W.G.Overbosch) | ||
+ | * Muziek & Liturgie april 2008, blz.17 (W.Kloppenburg) | ||
+ | * Arie Eikelboom, Hymnologie XIb, blz. 182-227 | ||
− | |||
− | |||
== Culturele informatie == | == Culturele informatie == | ||
+ | * Uitleg over het lied op [http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20130617_wilhelmus01 Schooltv basisonderwijs (2013)]. | ||
+ | * Uitleg [http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20111208_wilhelmusvannassauwe01 Schooltv voortgezet onderwijs (2012)]. | ||
− | |||
== Externe links == | == Externe links == | ||
− | + | * Artikel over het Wilhelmus op [https://nl.wikipedia.org/wiki/Wilhelmus Wikipedia]. | |
− | [ | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− |
Huidige versie van 5 apr 2024 om 17:29
Mogelijk staat het ook in andere liedbundels. Kijk hiervoor in de infobox rechts, onder het kopje 'Liedbundels'.
Wilhelmus van Nassouwe | |
Vorm | Strofelied |
Herkomst | |
Taal | Nederlands |
Land | Nederland |
Periode | 16e eeuw |
Tekst | |
Dichter | Philips van Marnix van St. Aldegonde |
Vertaler | Redactie Friese Lieteboek (Fr) |
Metrisch | 7-6-7-6-7-6-7-6 |
Muziek | |
Melodie | Wilhelmus |
Herkomst | 16e eeuw/Valerius’ Neder-landtsche gedenck-clanck 1626/bewerkt |
Solmisatie | 5-1-1-2-2-3-2 5-1-1-2-3-4-2-3-2 |
Gebruik | |
Trefwoord | Bevrijdingsdag |
Liedbundels | |
Liedboek 2013 708 | |
Liedboek voor de kerken Gezang 411 | |
Gezangen voor Liturgie 549 | |
Oud-Katholiek Gezangboek 964 | |
Zangbundel Joh. de Heer 672 | |
119 Gezangen 119 | |
Hervormde Bundel 1938 301 | |
Lieteboek 2013 708 | |
Laus Deo 1135 | |
Lieteboek foar de tsjerken 411 | |
Randstadbundel 394 | |
Liederen voor de Gemeentezang 589 | |
Liedbundel met Bijbellezingen 548 | |
Oude en nieuwe zangen 104 | |
Geestelijke Liederenschat 1935 595 |
Wilhelmus van Nassouwe is een lied uit de 16e eeuw. Als dichter wordt gewoonlijk Philips van Marnix van Sint Aldegonde (1540-1598) aangezien. De componist is onbekend, het lied verscheen bewerkt in Valerius' Neder-landtsche Gedenck-Clanck in 1626. Het Wilhelmus is sinds 1932 het nationale volkslied van Nederland.
Inhoud
Opname beluisteren
- Wilhelmus:
- Kroning Koning Willem Alexander:
- Naar de wijze van Chartres
- 4e variant:
- Henk Lemckert op Orgel Abdijkerk van Loosduinen C.F. in sopraan [1]
Tekst
Tegenwoordige tekst: |
Originele tekst: |
---|---|
Eerste couplet |
Eerste couplet |
Ontstaan
De melodie is afkomstig van het spotlied Autre chanson de la ville de Chartres assiégée par le prince de Condé, dat werd gezongen tijdens het beleg van de stad Chartres door de Hugenoten in 1568.
De herkomst van de tekst is niet met zekerheid bekend. Hierover bestaan verschillende theorieën. Het Wilhelmus is een geuzenlied en de meeste teksten van geuzenliederen waren anoniem, omdat op het maken van opstandige liederen destijds de doodstraf stond. Het lied zelf wordt niettemin vaak toegeschreven aan Filips van Marnix van Sint-Aldegonde, maar concrete bronnen hiervoor ontbreken. In een scriptie van historica Gudrun Dekker-Schwichow (Rijksuniversiteit Groningen) uit 2008 wordt Marnix' auteurschap bevestigd op basis van muzikale en tekstuele parallellen van drie andere liederen van zijn hand. Marnix was dichter en een intimus van prins Willem. Hij had gestudeerd bij Calvijn in Genève, en het Wilhelmus draagt daarvan de sporen. De oudste aanwijsbare vermelding van het lied dateert uit de periode van het beleg van Haarlem en Dekker-Schwichow vermoedt dat het is ontstaan in december 1572. Volgens een andere theorie is de tekst door een onbekend gebleven dichter geschreven en daarna door Marnix bewerkt. Ook wordt Coornhert wel als auteur genoemd.
Daarnaast is er ook een theorie die zegt dat het Wilhelmus oorspronkelijk in het Duits geschreven zou zijn door vluchtelingen uit de Nederlanden, die met dit lied Duitse vorsten voor de Nederlandse zaak probeerden te winnen. Ondanks het aanhalen van het 'Duitsen bloed' hoeft dit zeker niet het geval te zijn: in de 16e en 17e eeuw had het woord Duits namelijk dezelfde betekenis die Nederlands nu heeft. Pas later kreeg het woord de huidige betekenis. Overigens was Willem van Nassau in de onhistorische betekenis wel degelijk een Duitser: Nassau lag (en ligt nog steeds) in het huidige Duitsland.
Wat betreft de datum staat wel vast dat de tekst geschreven is na mei 1568, omdat de tocht langs de Maas in het lied vermeld wordt, en waarschijnlijk vóór april 1572, omdat de verovering van Den Briel niet bekend lijkt in het lied. Het is hiermee het oudste volkslied ter wereld. Volgens een theorie werd het geschreven tijdens het beleg van Haarlem, dus tussen 7 december en 31 december 1572. (Bron: Wikipedia)
Inhoud
Muziek
Muziekuitgaven
Zie Wilhelmus (melodie) voor een overzicht van alle (orgel)literatuur en koorbewerkingen van deze melodie.
- Zetting Henk Lemckert (liedboekzettingen.nl): download PDF.
- In Oude en nieuwe zangen (nr. 104) is een koorzetting opgenomen van Adriaan C. Schuurman met de cantus firmus in de tenor. Leuk ter afwisseling!
Liturgisch gebruik
Het lied wordt in of na de kerkdienst gebruikt bij speciale gelegenheden zoals de jaarlijkse herdenking van Bevrijdingsdag op 5 mei of bijzondere gebeurtenissen van het Koninklijk Huis.
Hymnologische informatie
de redactie van Lieteboek 2013 maakte de Friese vertaling: Wilhelmus van Nassouwe
Niet alle bundels hebben alle strofen opgenomen:
- Gezangen voor Liturgie strofe 1 en 6
- Oud-Katholiek Gezangboek strofe 1 en 6
- Laus Deo strofe 6 en 1
- Randstadbundel strofe 6
- Zangbundel Joh. de Heer strofe 1, 6 en 14
- 119 Gezangen strofe 1, 6 en 14
Literatuur
Toelichtingen:
- Liedboekcompendium: https://www.liedboekcompendium.nl/lied/708-wilhelmus-van-nassouwe-6_7_0
- Eredienstvaardig 2-1-21 (W.G.Overbosch)
- Muziek & Liturgie april 2008, blz.17 (W.Kloppenburg)
- Arie Eikelboom, Hymnologie XIb, blz. 182-227
Culturele informatie
- Uitleg over het lied op Schooltv basisonderwijs (2013).
- Uitleg Schooltv voortgezet onderwijs (2012).
Externe links
- Artikel over het Wilhelmus op Wikipedia.