Kerkliedwiki bundels.png
Kerkliedwiki wijst je de weg naar meer dan 10.000 liederen!

Tips nodig? Zo kun je een lied zoeken. Hier vind je een overzicht van alle liedbundels.
Wil je ons werk steunen? Hier vind je meer over doneren of koop onze unieke Ubi-cari-tas.

Meer weten of vragen over Kerkliedwiki? info@kerkmuzieknetwerk.nl
Kerkliedwiki bundels.png Kerkliedwiki wijst je de weg naar meer dan 10.000 liederen! Tips nodig? Zo kun je een lied zoeken. Hier vind je een overzicht van alle liedbundels.

Op Liturgiewerkplaats.nl bieden we je inspiratie en concrete tips rond kerkmuziek en vieren Abonneer je op de nieuwsbrief.

Wil je ons werk steunen? Hier vind je meer over doneren of koop onze unieke Ubi-cari-tas. Meer weten of vragen over Kerkliedwiki? info@kerkmuzieknetwerk.nl

O hoofd vol bloed en wonden

Uit Kerkliedwiki
Ga naar: navigatie, zoeken
Dit lied is te vinden in de volgende veelgebruikte liedbundel(s):
Liedboek 2013 576a (a) Liedboek voor de kerken Gezang 183 (a) Op Toonhoogte 2015 126 Weerklank 157 (a) Gezangen voor Liturgie 511 (c) Zingt Jubilate 371 (b) Zangbundel Joh. de Heer 486 (d) , 606 (e)
Mogelijk staat het ook in andere liedbundels. Kijk hiervoor in de infobox rechts, onder het kopje 'Liedbundels'.
O hoofd vol bloed en wonden
Vorm Strofelied
Herkomst
Titel O Haupt voll Blut und Wunden
Taal Duits
Land Duitsland
Periode 17e eeuw
Tekst
Dichter Paul Gerhardt
Vertaler Jan Willem Schulte Nordholt (a/b)
E. Bruning (c)
Bernard ter Haar (d)
Jacobus Knol (Fr)
Gerben Brouwer (Fr)
Isaac Da Costa (e)
Willem Barnard (f)
Bijbelplaats Jesaja 50:6
Matteüs 26:67-68
Matteüs 27:28-30
Marcus 14:65
Marcus 15:17-20
Lucas 22:63-65
Johannes 19:1-5
Metrisch 7-6-7-6-7-6-7-6
Muziek
Componist Hans Leo Hassler (a)
Melodie Herzlich tut mich verlangen (a)
Solmisatie 3-6-5-4-3-2-3 (a)
Gebruik
Kerkelijk jaar Goede Vrijdag
Liedbundels
Liedboek 2013 576a (a)
Liedboek voor de kerken Gezang 183 (a)
Op Toonhoogte 2015 126
Weerklank 157 (a)
Gezangen voor Liturgie 511 (c)
Zingt Jubilate 371 (b)
Zangbundel Joh. de Heer 486 (d) , 606 (e)
Bavoliedboek 147 (c)
Colours of Grace 103
Gezangboek EBG 148 (a)
Gezangboek der ELK 45 (d)
Gotteslob 179
Hervormde Bundel 1938 32 (d)
Hoog de Harten 350
Lieteboek 2013 576 (a)
Laus Deo 790 (c)
Lieteboek foar de tsjerken 183 (a)
Muziekbladen bij Continuo 525 (c)
Op Toonhoogte 107
Liederen voor de Gemeentezang 208 (d)
Liedbundel met Bijbellezingen 194 (f), 196 (c)
Gemeenschap van Christus zingt 190 (a)
Vervolgbundel Evang. Gezangen 271 (d)

O hoofd vol bloed en wonden of in oudere vertalingen O hoofd, bedekt met wonden of O Hoofd, om 's werelds zonden is een vertaling van het Duitse lied O Haupt voll Blut und Wunden, een lied met tekst van Paul Gerhardt en muziek van Hans Leo Hassler. Muziek en tekst zijn bijeengebracht door Johann Crüger, maar het lied is met name bekend geworden doordat Johann Sebastian Bach enkele strofen gebruikte in zijn Matthäus-Passion.

Opname beluisteren

  • Henk Lemckert op Orgel Abdijkerk van Loosduinen C.F. (A-melodie) in tenor (www.liedboekzettingen.nl) [1]

Ontstaan

O Haupt voll Blut und Wunden is een kerklied dat samengesteld werd door de Duits-Sorbische componist Johann Crüger in zijn bundel Praxis pietatis melica uit 1640. Crüger zette een tekst van de lutherse predikant Paul Gerhardt op de melodie die de Duitse renaissance-componist Hans Leo Hassler had geschreven voor zijn liefdeslied Mein G’müt ist mir verwirret, das macht ein Jungfrau zart.

Tekst

De tekst van Gerhardt is gebaseerd op een vertaling van de hymne van de Cisterciënzer abt Arnolf van Leuven (ook: Arnulf von Löwen) Salve caput cruentatum . (Deze Arnolf van Leuven dichtte ook een ode aan de lichaamsdelen van Jezus, de - zogenaamde - Membra Jesu Nostri, die later door de componist Dietrich Buxtehude op muziek werd gezet.) Al deze stukken behoren tot de lijdensmuziek, muziek dus, bedoeld voor de lijdenstijd. Lange tijd werd Bernard van Clairvaux aangezien voor de oorspronkelijke tekstdichter. Het lied is als Gezang 85 opgenomen in het Evangelisches Gesangbuch, dat in veel Duitse protestantse kerken gebruikt wordt, en als nummer 179 in het katholieke liedboek Gotteslob. Een Nederlandse vertaling door Jan Willem Schulte Nordholt staat in veel verschillende liedbundels. (Bron: Wikipedia)

Muziek

Muziekuitgaven

Zie het artikel Zie Herzlich tut mich verlangen (melodie) voor een overzicht van alle (orgel)literatuur en koorbewerkingen van deze melodie.

Liturgisch gebruik

Dit lied hoort bij uitstek bij de viering op Goede Vrijdag. Het lied kan gewoon gezongen worden, maar de tekst kan ook voorgelezen worden.

  • In 2006 zijn de mooiste liederen van Paul Gerhardt op cd gezet door het Thomanerchor in Leipzig. Samen met acteur Otto Sander namen zij ook dit lied op in een afwisseling tussen gesproken en gezongen strofen. De gezongen koorzetting van het lied is van Johann Sebastian Bach

Hymnologische informatie

Literatuur

Toelichtingen:

Culturele informatie

Oorsprong melodie

De melodie is afkomstig van een liefdeslied, Mein G’müt ist mir verwirret, das macht ein Jungfrau zart. Een gedicht van een onbekende tekstdichter uit de 16e eeuw. Hans Leo Hassler componeerde er een melodie bij en publiceerde die in 1601 in zijn Lustgarten neuer deutscher Gesäng.

Matthäus Passion

Zijn grote bekendheid dankt het gezang aan de centrale rol die het inneemt in de Matthäus-Passion van Johann Sebastian Bach. Hij gebruikte dit gezang als Leitmotiv in dit oratorium, doordat verschillende coupletten als koraal - op verschillende plaatsen, en steeds anders getoonzet - zijn opgenomen. Een latere toonzetting is van Franz Liszt, die de melodie als uitgangspunt gebruikte voor de zesde statie in zijn Via Crucis (De Heilige Veronica). (Bron: Wikipedia)

Vijf strofen uit het lied in de volgorde en de koraalzettingen zoals ze in de Matthäus-Passion voorkomen:

  • Erkenne mich, mein Hüter (strofe 5)
  • Ich will hier bei dir stehen (strofe 6)
  • O Haupt voll Blut und Wunden en Du edles Angesichte (strofe 1 en 2)
  • Wenn ich einmal soll scheiden (strofe 9)

Uitvoering door Collegium Vocale Gent en orkest o.l.v. Philippe Herreweghe.

Cantates

Er zijn acht cantates waarin Bach deze melodie verwerkt, hetzij als slotkoraal, cantus firmus of als instrumentale tegenzang:

  • BWV 25, Es ist nicht Gesundes an meinem Leibe;
  • BWV 127, Herr Jesu Christ, wahr Mensch und Gott;
  • BWV 135, Ach Herr, mich armen Sünder;
  • BWV 153, Schau, lieber Gott, wie meine Feind;
  • BWV 159, Sehet, wir gehen hinauf gen Jerusalem;
  • BWV 161, Komm, du süsse Todesstunde;
  • BWV 248, Weihnachtsoratorium, deel 1 en deel 4.
  • Als afzonderlijk koraal is het als BWV 244 opgenomen in de Werke Verzeichnis van Bach.

Popmuziek

Paul Simon heeft zich overduidelijk laten inspireren door de melodie voor zijn lied American Tune uit 1973.

Het zangtrio Peter, Paul en Mary nam in 1965 een lied op op de melodie van Hassler. "Because all men are brothers" staat op het album "Summit Sessions".

Externe links

Alle informatie over de herkomst en versies van de melodie en het gebruik door J.S. Bach in verschillende werken staat op de website Bach-cantates (Engels/Duits).